Ebulfez Elçibey, Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesinin simgelerinden biri olarak tanınan önemli bir liderdir. 24 Haziran 1938 tarihinde Azerbaycan’ın Ordubad bölgesindeki Keleki köyünde doğan Elçibey, hem akademik hem de siyasi kariyerinde iz bırakarak Azerbaycan Cumhuriyeti'nin ikinci Cumhurbaşkanı olmuştur. Eğitim hayatında ve siyasi mücadelelerinde büyük başarılar elde eden Elçibey, Azerbaycan Halk Cephesi'nin kurucusu olarak bilinir ve ülkenin bağımsızlık yolundaki etkili adımlarıyla hafızalarda kalmıştır. Hem akademik hem de siyasi kariyerindeki dönüm noktaları ve ideolojik duruşu, onun Azerbaycan’ın modern tarihindeki rolünü anlamak açısından büyük önem taşır.

Ebulfez Elçibey Kimdir?

Ebulfez Elçibey’in gerçek adı Ebulfez Aliyev'dir. Azerbaycan’ın Ordubad bölgesinin Keleki köyünde dünyaya gelmiş, babası Kadirgulu Bey Güney Azerbaycan kökenli bir mühendis ve iş adamı olarak tanınıyor. Annesi Mehrinisa Hanım ise Anadolu kökenlidir. Babası II. Dünya Savaşı sırasında kaybolmuş ve bir daha kendisinden kimse haber alamamıştır

Elçibey, liseyi Nahçıvan'da tamamladıktan sonra, 1957-1962 yılları arasında Azerbaycan Bakü Devlet Üniversitesi Şarkşinaslık Fakültesi Arap Filolojisi Bölümü'nde eğitim aldı. Aynı üniversitede 1965 yılında yüksek lisans yaparak akademik kariyerine sağlam bir temel attı. Öğrencilik yıllarında Azerbaycan tarihine ve devrim tarihine yönelik dernekler kurdu.

Akademik ve Mesleki Kariyer

Ebulfez Elçibey, 1963-1964 yıllarında Mısır’da tercüman olarak görev yaptıktan sonra, 1968-1975 yılları arasında Azerbaycan Bakü Devlet Üniversitesi Asya ve Afrika Tarihi Bölümü'nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. 1969 yılında, "Tolunoğulları Devleti (868-905)" konulu doktora tezini, ünlü tarihçi Prof. Dr. Ziya Bünyadov’un danışmanlığında yazarak doktora derecesini aldı. Tezi daha sonra kitap haline getirildi.

1975 yılında milliyetçilik suçundan hapis cezasına çarptırıldıktan sonra serbest bırakıldı ve Azerbaycan Milli İlimler Akademisi El Yazmaları Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. Bu dönemde öğretim üyeliği ve Anabilim Dalı Başkanlığı gibi akademik görevlerde yer aldı.

Siyasi Kariyer ve Bağımsızlık Mücadelesi

Ebulfez Elçibey, 1989 yılında Azerbaycan Halk Cephesi'ni kurarak siyasi kariyerinde önemli bir adım attı. AHC'nin başkanı olarak 1990 Azerbaycan SSC genel seçimlerine katıldı ve 45 milletvekili ile Azerbaycan SSC Yüksek Sovyetinde temsil hakkı elde etti. AHC, Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku (DEMBLOK) adı altında muhalefet çalışmalarına başladı.

15 Mayıs 1992 tarihinde AHC'nin gerçekleştirdiği darbe ile yönetimi ele geçirdi ve geçici cumhurbaşkanı İsa Gamber’in yerine, 7 Haziran 1992’de yapılan seçimlerle Azerbaycan’ın ikinci Cumhurbaşkanı oldu. Ancak, Birinci Karabağ Savaşı’ndaki stratejik yanlışlar ve iç karışıklıklar sonucu 1993 yılında görevden alındı.

Haydar Aliyev ile Çatışma ve Sonrası

Elçibey, 1993’te yaşanan iç savaş ve darbe girişimleri sonucu başkent Bakü'den ayrılarak Nahçıvan'a geçti. Haydar Aliyev’in başkanlığındaki yeni yönetim, Elçibey’in görevine son verdi ve 30 Haziran 1993’te Suret Hüseynov’u başbakan olarak atadı. 3 Ekim 1993 tarihinde yapılan seçimlerde Haydar Aliyev, %98,8 oy oranıyla Cumhurbaşkanı seçildi.

Elçibey, 1994 yılında Keleki'den Bakü'ye dönerek Azerbaycan Halk Cephesi başkanlığını de facto devam ettirdi. 1998’deki cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılmayı düşünse de, muhalefet ortak kararıyla seçimleri boykot etti.

İdeolojisi ve Etkileri

Ebulfez Elçibey, Azerbaycan’ın SSCB içinde bir sömürge olduğunu savunmuş ve ülkenin bağımsız, demokratik bir cumhuriyet olarak yeniden yapılandırılmasını hedeflemiştir. Sosyalizme karşı olan Elçibey, Atatürk, Gandhi ve Mehmed Emin Resulzade’den etkilenmiştir. Kuzey ve Güney Azerbaycan’ın birleşmesi ve diğer bölgelere verilen toprakların geri alınmasını savunmuştur. Bütün Azerbaycan ideolojisini desteklemiş ve Turan’ın yolunun Bütün Azerbaycan’dan geçtiğini iddia etmiştir.

Ölümü ve Mirası

Ebulfez Elçibey, 22 Ağustos 2000’de prostat kanseri nedeniyle tedavi gördüğü Ankara’da vefat etti. Cenaze törenine sekiz yüz bin kişi katıldı ve dönemin Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, Elçibey’in cenazesi önünde boyun eğdi. Elçibey’in cenazesi, halk tarafından büyük bir saygıyla anıldı ve onun Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesindeki rolü unutulmadı.

Yayınlanmış Eserleri

Ebulfez Elçibey’in yazdığı kitaplar arasında “Tolunoğulları Devleti”, “Bütün Azerbaycan Yolunda”, “Bağımsızlık: İkinci Çehid” ve “Siz Halkın Sevgisiyle Hakka Ulaşacaksınız” gibi eserler bulunmaktadır. Bu eserler, onun tarih ve bağımsızlık konusundaki görüşlerini geniş kitlelere ulaştırmıştır.