Geleneksel borsalar, pek çok şirketin ve yatırımcının katıldığı büyük bir pazar olarak bilinir ve bu karmaşıklık, güvenli bir işlem ortamının sağlanmasını gerektirir. Bu güvenliği sağlamak için borsalarda birçok önlem alınır, ve bunlardan biri de "Devre Kesici" uygulamasıdır. Yatırımcılar için bir kalkan olan devre kesici, piyasalardaki büyük dalgalanmaların yarattığı belirsizliği sınırlar.
Borsada Devre Kesici Nedir?
Devre kesici uygulaması, borsalarda kullanılan bir acil durum önlemidir. Aynı zamanda "otomatik seans durdurma sistemi" olarak da bilinir çünkü kendiliğinden işler. Peki, otomatik seans durdurma sistemi ya da borsada devre kesici neden uygulanır?
Bu sistem, piyasada belirli bir süre için işlemleri durdurur. Borsada ciddi düşüşler yaşandığında, bu uygulama alım satım işlemlerini otomatik olarak durdurur. Bu nedenle, devre kesiciyi bir çeşit elektrik sigortası gibi düşünebiliriz.
Borsa Genelinde Devre Kesici Uygulaması
Devre kesici uygulaması borsa genelinde veya hisseler özelinde kullanılabilir. Her bir borsa endeksi için farklı düşüş eşikleri bulunur. Örneğin, BIST100 endeksi için %5 ve daha fazla düşüş yaşandığında devre kesici uygulanır. Eğer düşüş %7'ye ulaşırsa, uygulama ikinci kez devreye girer.
Bazı borsalarda, örneğin ABD'deki borsalarda, üç aşamalı bir devre kesici uygulaması bulunur. %7 ve %13 düşüşlerde işlemler 15 dakika boyunca durdurulur, ancak düşüş %20'ye ulaşırsa, borsa o gün tamamen kapatılır.
Hisse Özelinde Borsada Devre Kesici Uygulaması
Devre kesici uygulaması, sadece borsa genelinde değil, pazarlara da uygulanabilir. BIST'te Yıldız Pazar, Ana Pazar ve Alt Pazar olmak üzere üç ana pazar bulunur ve bu pazarlar, büyüklüklerine göre farklı devre kesici uygulamalarına tabi tutulur. Hisseler için yaşanan devre kesici uygulamalarına "hisse özelinde devre kesici" denir.
Borsada Devre Kesici Nasıl Çalışır?
Devre kesici uygulaması başladığında, alım ve satım işlemleri durur. Devre kesicinin neden olduğu fiyat eşiklerinin üstündeki ve altındaki emirler iptal edilir. Tek fiyat yöntemi kullanılarak yeni bir fiyat belirlenir ve işlemlere devam edilir. Bu süreç, piyasa düzenini sağlamak için önemlidir.
Borsada Devre Kesici Neden Uygulanır?
Devre kesici uygulaması, yatırımcıları ve piyasayı korumak amacıyla kullanılır. Piyasalardaki belirsizlik ve spekülatif ataklar nedeniyle fiyatlar öngörülemez şekilde dalgalanabilir. Bu dalgalanmalar, yatırımcıları yanlış işlemler yapmaktan korur ve piyasanın normal işleyişini sürdürmesine yardımcı olur.
Borsada Devre Kesici Nasıl Anlaşılır?
Borsada devre kesici belirli koşulların karşılandığında otomatik olarak devreye girer. Yatırımcılar, piyasa haberlerini ve değerlerini takip ederek devre kesicinin uygulanacağını tahmin edebilirler. Ayrıca, 10-30 dakika boyunca işlem yapılamadığında devre kesicinin uygulandığını anlamak mümkündür.
Borsada Devre Kesici Ne Zaman Devreye Girer?
Borsada devre kesici, borsanın işlem saatleri içinde aktif hale gelir. İşlem olasılığını sürdürdüğü için, piyasa açıkken yatırımcının spekülatif işlemler yapmasını önlemek amacıyla etkinleştirilir. Kapanış seansından sonra devre kesici uygulanmaz ve kapanış seansıyla sona erer.
Borsada Devre Kesici Ne Kadar Sürer?
Devre kesici uygulaması, farklı aşamalarda farklı süreler boyunca çalışır. Genellikle 10-30 dakika arasında sürer. Borsada devre kesici uygulamasının tüm aşamaları tamamlandığında ve eşleştirmeler yapıldığında, otomatik olarak sona erer.
Borsada devre kesici, yatırımcıların güvenliğini ve piyasanın düzenini sağlayan önemli bir araçtır. Bu sistem, belirsizlik ve ani fiyat dalgalanmaları karşısında yatırımcılara bir nefes alma şansı sunar ve piyasa istikrarını korur.